Dieta bezglutenowa i bezlaktozowa - kiedy i dlaczego warto ją stosować?

Liczba wyszukiwań fraz "produkty bezglutenowe" czy "produkty bezlaktozowe" w Internecie rośnie z każdym rokiem. Wystarczy rozejrzeć się wokół siebie, by znaleźć osoby, które sprawdzają menu pod kątem potraw bezglutenowych lub regularnie kupują kawę z mlekiem roślinnym.

Na przykład obecnie istnieje niezliczona liczba rodzajów mleka: mleko ryżowe, mleko migdałowe, mleko piniowe, mleko sezamowe, mleko konopne, mleko kokosowe, mleko sojowe, mleko dyniowe i mleko makowe. Oczywiście, napoje te nazywane są mlekiem konwencjonalnie (z mlekiem krowim łączy je tylko nazwa), produkty te mają zupełnie inny skład, a motywacją do ich wyboru może być wegański i surowcowy styl życia, a także chęć uniknięcia nieprzyjemnych odczuć pojawiających się po wypiciu mleka krowiego, a nawet nietolerancja laktozy (na ile prawdziwa, to już inna kwestia).

Co to jest dieta bezglutenowa i bezlaktozowa i kto jej potrzebuje? 

Zastanawiamy się, dlaczego tak wiele komplikacji wiąże się z produktem, który od dzieciństwa wszyscy przyzwyczailiśmy się uważać za wyłącznie zdrowy. Okazuje się, że winę za to ponosi kazeina: dorosły człowiek po prostu nie ma wystarczającej ilości enzymów (a konkretnie reniny) do jej rozkładu, więc obecność kazeiny w mleku niweczy wszystkie korzyści płynące z dostarczenia do organizmu wapnia z tym samym mlekiem (kazeina jest silnym utleniaczem, a w celu osiągnięcia równowagi kwasowo-zasadowej organizm neutralizuje zwiększoną kwasowość w żołądku spowodowaną przez wapń).

Mniej więcej to samo dzieje się z trawieniem laktozy, innego składnika nabiału. Po dostaniu się do żołądka jest ona rozkładana na glukozę i galaktozę - z tą ostatnią organizm dorosłego człowieka nie jest w stanie sobie poradzić. W rezultacie galaktoza nie jest usuwana, lecz odkłada się w tkankach, co może prowadzić do najbardziej nieprzyjemnych konsekwencji - od cellulitu i różnych form zapalenia stawów po zmniejszenie napięcia mięśniowego, a nawet zaćmę.

Eksperci uważają, że jest to podyktowane przez samą naturę, ponieważ nasi przodkowie spożywali mleko tylko w okresie niemowlęcym. Jak mówią gastroenetolodzy, "ludzie czasami nie mają pojęcia, że nie tolerują danego składnika mleka, ponieważ objawy kliniczne mogą być zatarte: pojedyncze złe samopoczucie, osłabienie, wzdęcia, nasilone wzdęcia - trudno jest przeanalizować te procesy i zrozumieć, z czym są związane" - wtedy z pomocą przychodzą specjaliści, którzy zalecają wykonanie niezbędnych badań, w tym testów na nietolerancję pokarmową cukru mlecznego - laktozy, lub białka mlecznego - kazeiny.

Jeśli wyniki takich testów są pozytywne, można stwierdzić, że mleko krowie jest szkodliwe dla danej osoby i rozważyć zastąpienie go innym. Dla zwolenników produktów zwierzęcych dobrym rozwiązaniem może być mleko kozie i owcze: ich nietolerancja występuje znacznie rzadziej. Dla wszystkich innych osób wszystkie wyżej wymienione rodzaje mleka roślinnego są dobrym rozwiązaniem. Kwestia glutenu jest bardziej skomplikowana.

Nietolerancja laktozy a celiakia

Podczas gdy nietolerancja laktozy występuje u około jednej na pięć osób w Europie (a w Chinach w ogóle u 90% populacji), celiakia ("choroba mączna") jest dość rzadkim gościem w naszych szeregach. Gluten jest białkiem występującym głównie w produktach zbożowych. Celiakia jest najcięższą postacią nietolerancji, w której osoba musi dożywotnio wykluczyć ze swojej diety wszystkie produkty zawierające gluten.

Jeśli osoba naruszy dietę choćby w niewielkim stopniu, trudno tego nie zauważyć: celiakia objawia się natychmiast silnym bólem brzucha i wzdęciami, utratą wagi, osłabieniem, biegunką i innymi nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi. Ale po przejściu na dietę bezglutenową poprawa jest natychmiastowa" - mówi Siergiej Vyalov, gastroenterolog z Kliniki Francuskiej.

Celiakia jest chorobą wrodzoną - nie można obudzić się pewnego dnia z nabytą nietolerancją glutenu. Pacjent ma zwiększoną przepuszczalność ściany jelita i nieadekwatną odpowiedź układu odpornościowego na gluten. Dzieje się tak już w okresie niemowlęcym - niemal natychmiast po wprowadzeniu pokarmów uzupełniających i kaszek zbożowych.

Diagnoza powinna być postawiona jak najwcześniej, ponieważ objawy celiakii mogą być bardzo poważne: postępujący zanik błony śluzowej jelita, opóźnienie rozwoju fizycznego i umysłowego, cukrzyca typu 1, osteoporoza, niedokrwistość z niedoboru żelaza i dystrofia.

Podobnie jak w przypadku nietolerancji laktozy, diagnozę i odpowiednią dietę należy skonsultować z lekarzem. Jeśli podejrzewa się nietolerancję glutenu, podczas gastroskopii pobiera się biopsję, a tkanka jest badana pod mikroskopem w celu określenia pewnych wskaźników choroby, takich jak wysokość kosmków jelitowych - w celiakii jest ona znacznie mniejsza. Istnieją również badania laboratoryjne, w których określa się określone markery krwi. Rozsądne jest także wykonanie testów na nietolerancję pokarmową, aby sprawdzić, jak układ odpornościowy reaguje na gluten i żywność zawierającą gluten. Następnie, jeśli potwierdzi się nietolerancja glutenu lub nawet celiakia, lekarz zaleci odpowiednią dietę, a w razie potrzeby terapię.

Samodzielnie zalecana dieta bezglutenowa dla zdrowej osoby jest całkowicie bezużyteczna. Może to przynieść więcej szkody, ponieważ wykluczenie zbóż z diety powoduje niedobór błonnika, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Na szczęście prawdziwych ofiar celiakii jest znacznie mniej niż tych, którzy kupują bezglutenową bułkę tylko ze względu na modę. Produkty bezglutenowe w supermarketach są o wiele droższe od konwencjonalnych i nikogo to nie dziwi.

Rynek tymczasem nie stoi w miejscu i na fali popularności diet bezglutenowych zaczął się aktywnie rozwijać nowy trend - kosmetyki bezglutenowe. Eksperci nie są jednak w stanie wyjaśnić tej kwestii: nie udowodniono naukowo, że gluten może być wchłaniany przez skórę i w ten sposób powodować uszkodzenia. 

Każdy jest odpowiedzialny za siebie i swoją dietę i nie ma nic złego w podążaniu za modnymi trendami żywieniowymi i próbowaniu różnych rodzajów diet, a nawet ograniczaniu na jakiś czas spożycia produktów zawierających laktozę i gluten bez uzasadnionej przyczyny. Najważniejsze jest, aby nie dopuścić do tego, by wszystko przerodziło się w ortoreksję, kiedy to dążenie do zdrowej i właściwej diety staje się obsesją i prowadzi do naprawdę poważnych konsekwencji.

Zobacz  także: Piramida żywieniowa - to musisz wiedzieć

Co jeść na diecie bez glutenu i laktozy?

Będąc na diecie bez glutenu i laktozy, świetnie sprawdzą się produkty takie jak: jaja, przetwory z ryżu, dyni, orzechy, migdały, nasiona, napoje sojowe, ryżowe, migdałowe, brokuły, kalafior, inne warzywa kapustne, fasola i inne warzywa strączkowe.